Gazlı Zehirlenmeler

 ‘Biber gazı cildi  güzelleştirir’

Çapulcu

Bilginize

Gazlı günler yaşıyoruz. Biber, portakal, karpuz, elma gibi güzel sebze ve meyveleri üşenmemiş gaz yapmışlar. Deodorant, yemeğe sos, arkadaşınıza hediye olarak  olay yerinde kavanozlara doldurup kullanabilirsiniz bu gazı. Gaz ile zehirlenen hastalar günümüzde bakı birimlerine başvuran hasta rutinliğine indirgendi. Bu yazı kendi kendini yazdı.

• Zehirin kimyasal yapısı gücünü belirler. Normal şartlarda katı olan bir zehir ile aynı şartlar altında gaz formunu tercih eden namussuz arasında hedef mağdur kitle farklılığı vardır. Gaz çok kişiyi etkilerken katı olan ancak ağzımıza atmamız ile etkilerini nazik vücudumuzda gösterecektir. Bu nedenle zehirin gaz formunda kullanımı kötü niyet içerir.
• Primer ve sekonder kontaminasyonda  istenmeyen arkadaşın ne formda olduğu (gaz veya değil) anlam kazanır. Gaz etkisini anlık (primer kontaminasyon) gösterirken; katı form taşınmak, fırlatılmak, ovuşturulmak gibi (sekonder kontaminasyon) ek oynamalara gereksinim duyar. Bu bilgiler ışığında zehirin gaz formunda kullanımı kötü niyet içerir.

• Koruyucu giysiler evrelendirilmiş, zehirin gücü orantısında giysinin özellikleri de arttırılmıştır. Düzey A giysiler sizi kendinizden bile korur. Tam doz solunum ve cilt koruması sağlar. Kişi, oksijeni giysi arkasındaki tüp aracılığı ile çeker. Düzey B,C giysiler aynı koruyucu özellikleri solunumsal ajanlara karşı daha az seçicilik göstererek sergiler. Düzey D giysi ise akşamüstü çayına gittiğiniz elbiseden pek bir farklılık göstermez.

Yönetim

• Bu gazlara karşı silahlarımız nelerdir. Biz de boş-beleş durmayacağız herhalde. O zaman  gazlı zehirlenmelere genel bir göz atalım.
• Dekontaminasyon ilk ve esas tedaviyi oluşturur. Öncelikle zehirden ve zehirli bölgeden uzaklaşılır. Daha sonra su ile temas yüzeyi yıkanır. Yıkamayı Hacı Şakir sabun ile yapmanız zehirin vücuttan daha iyi sökülmesini sağlar.
• Çapulcu tam olarak dekontamine edildi ise zararlı maddenin hangi organı hedef seçtiği belirlenir.

(1) Solunum yolu etkilenenin oksijenasyonu ve ventilasyonu bozulur.
(2) Mukoz membran tercihli hayırsız göz ve üst solunum yolu fonksiyon bozukluğu yapar.
(3) Santral sinir sistemini seven zehir, kişiyi nöbet ve komaya terfi ettirir.
(4) Gastrointestinal yakınlaşmalı olan ise kusma ve ishal nedenidir.
(5) Cilde ilgi gösteren, nemrut yanık tipleri ile seyreder.

• Hasta dekontamine edilmesine rağmen klinik bulguları aynı yerde sayıyor ise dekontaminasyon tekrarlanmalıdır.
• Birincil bakısı tamamlanan hastanın ikincil bakısına geçilir. İkincil bakı içinde toksidromlara  antidot uygulanabilir.

Biber gazı (Oleoresin Capsicum) Etkisi: İrritan gaz toksidromu 
Klinik bulguları mukoz membranlarda yanma ve inflamasyon, öksürük ve nefes almada zorluk ile karakterizedir.
Biber Gazı Zehirlenmesinde Tedavi:

• Biber gazının etken maddesi kapsaisin. Bu madde suda çözünmediği için çok miktarda su bile biber gazının etkisini söndüremez.
• Bebek şampuanı ve süt etkilenen alanlara bocalanır.
• Kontakt lens solüsyonları gözde biber gazı nedenli oluşan istenmeyen etkileri azaltmak için kullanılabilir.

Asfiksi yapan toksidrom: Hücrelere oksijen taşınamaz ve varlık içinde yokluk atmosferi yaşanır. Nefes darlığı, göğüs ağrısı, disritmi, senkop, nöbet, koma ve ölüm nedenidir. İnsanda kesinlikle kullanılmamalıdır. Kalıcı kas ve eklem bozuklukları yaptığı, doğumsal anomali nedeni olduğu çoktan Vietnam’da kanıtlanmıştır. Süt ve yoğurt hem oral yolla hem de etkilenen harici alanlarda kullanılmalıdır. Tanıyanlar kendisine portakal gazı da der.
Kolinerjik toksidrom: Vücuttaki her delikten su fışkırtır. Dekontaminasyon, atropinli veya oksimli yoğurt tedavide etkin.
Transport

• Japonların sarin saldırısında yaptıkları transport hatasını yapmayalım kaptanlar. Hastaların çoğu en yakın hastaneye taşınır ki bu her zaman doğru değildir. Zehirin tipi, antidot gerekliliği, hastanın komorbitler ve hastanelerin doluluk oranı transport yerini etkilemelidir.

Değerlendirme

Dostlarım gaz deyip geçmeyin, kişiyi pek rahatsız etmekte. Ağlatandan öldürene, söyletenden inletene, disritmiğinden arrestine gibi çoklu klinik bulgulara neden olan bu görünmez düşmana dikkat edelim.
 
Not: Gezi Parkı eşi benzeri görülmemiş bir mücadelenin şiirsel direnişidir. Türk insanındaki zeka, akıl, mizah potansiyelini tüm dünyaya kanıtlamış, ayrımcılığın olmadığı, olmaması gerektiğini gözler önüne sermiştir. Tarih kitapları sabırsızca bu sanat destanının yazılmasını beklemekte. Tepkinin sadece silahlar ile değil güller ile de yapılabileceğinin ince kanıtı olan Gezi Parkı direnişi, gücün akıl bayrağını göklere çekmiştir. Bu bayrak rüzgarsız günlerde bile tatlı tatlı seyirecek. 
 

Kaynak

Franz DR, Jahrling PB, Friedlander AM, et al: Clinical recognition and management of patients exposed to biological warfare agents. JAMA 278(8):399,1997.
 

Dr Çağdaş Can, Elazığ Eğitim ve Araştırma Hastanesi,  Acil Tıp, Elazığ

Dr Aydın Sarıhan, Başakşehir Devlet Hastanesi, Acil Tıp, İstanbul